Natuur in de tuin
Tuinen vormen een belangrijk deel van het groen in stad en landelijk gebied. Een tuin die geheel of gedeeltelijk natuurlijk beheerd wordt levert een belangrijke bijdrage aan het behoud van planten en dieren in ons land. Natuur in je eigen tuin kun je realiseren door anders te gaan onderhouden of, drastischer, te kiezen voor nieuwe aanleg. Dit kan uiteraard ook stukje bij beetje worden doorgevoerd. Je kunt ook kiezen voor het aanpakken van een hoekje in de tuin, ook dat is al winst voor de natuur.
Als je jouw eigen tuin een leefgebied voor planten en dieren wilt laten zijn, is het goed om aan te sluiten bij aanwezig groen/natuur in de directe omgeving. Ligt je tuin bijvoorbeeld vlakbij een bos, dan kun je eerder bosvogels in je tuin verwachten. Ook de ligging in een zeer verstedelijkte omgeving biedt eigen kansen, denk bijvoorbeeld aan de huismus.
Voor een natuurtuin geldt; hoe meer variatie in milieutjes, hoe meer variatie aan planten- en diersoorten (biodiversiteit), en hoe meer belevingswaarde. Je kunt zelf variatie in de tuin vergroten door bijvoorbeeld hoogteverschillen aan te brengen, of te kiezen voor een vijver. Ook kunt je het regenwater niet afvoeren via het riool maar in de tuin laten lopen, zodat vanzelf drogere en nattere delen ontstaan.
Natuurlijk tuinieren
Bij het traditioneel tuinieren wordt stelselmatig ingegrepen in de natuurlijke processen en omstandigheden, zoals bij spitten, schoffelen, en giften van kunstmest. Natuurlijk tuinieren houdt (meer) rekening met de natuurlijke gang van zaken. Het aantrekkelijke van natuurlijk tuinieren is dat het uitgaat van werken mét de natuur in plaats van tegen de natuur. Bovendien vraagt natuurlijk tuinieren vaak minder inspanning!
Leven en dood zitten in de natuur ingebakken. Ook je tuin kent de jaarlijks cyclus van fris groen in de lente tot afstervende bladeren en uitdovende eenjarigen in herfst en winter. Die bladeren en andere afgestorven, gesnoeide of gemaaide plantenresten vormen een ideale voedingsbron voor bodem en planten. Net zoals in een bos vormen de miljoenen organismen die in de bodem aanwezig zijn vers plantenmateriaal om tot humus. Die geeft de planten meer water en voedingsstoffen. De natuurlijke kringloop is gesloten. Je kan bladeren en afgestorven plantendelen gewoon laten liggen of ze verzamelen en composteren.
Beplanting
Het maken van een natuurlijke tuin is gemakkelijker dan je op het eerste gezicht zou denken. De kunst is de natuur een beetje bij te sturen, zodat je er niet teveel werk van hebt. De plaatselijke omstandigheden, zoals bezonning, grondsoort, vochtgehalte en voedselrijkdom van de bodem, zijn een belangrijk uitgangspunt. Uiteindelijk bepaalt de natuur wat waar wil groeien. Iedere plant heeft zijn eigen voorkeur; de ene staat graag droog, de andere nat, de ene houdt van zon, de ander van schaduw. Hoe meer afwisseling, hoe meer soorten bloemen, vruchten en zaden, maar ook hoe meer insecten. Dus hoe meer kans op verschillende vogels die jouw tuin komen bezoeken.
De keuze voor plantensoorten is dus in ieder geval gebaseerd op het beschikbare milieu en de standplaatseisen van de soorten. Een mooie plant uit een boek of tuin van vrienden kan in je eigen tuin namelijk een heel ander resultaat opleveren als de omstandigheden niet passen bij deze soort. Daarnaast kies je voor bloei, bessen, soorten die nectar leveren of drachtplant zijn, soorten die inheems zijn, al dan niet aangevuld met uitheemse planten, sierwaarde in herfst en winter, structurerende planten, bladkleur en omvang.
Een gevarieerde beplanting trekt niet alleen verschillende dieren in uw tuin aan, maar vermindert ook de kans op ziekten en plagen. Let er bij de keuze voor planten op dat deze voldoende voedsel en een schuilplaats bieden voor insecten en vogels.
Bouwsels
Naast variatie in beplanting kun je met diverse bouwsels dieren en planten een plek geven. Een beetje privacy in je tuin door een erfafscheiding vinden veel mensen prettig. Het beste voor vogels en vlinders in de tuin is een levende haag. Deze geeft hen beschutting en voedsel. Een haag van liguster bijvoorbeeld wordt, mits je deze in bloei laat komen, door vlinders zeer op prijs gesteld. Als je weinig ruimte hebt, of graag snel een dichte afscheiding, is een draadraster, waar je klimmende planten (klimop, druif, roos, kamperfoelie, bosrank) tegenaan laat groeien een goed alternatief.
Een leuk natuurlijk tuinelement is een stapelmuurtje. Stapelmuurtjes kun je maken van allerlei stenige materialen, bij voorkeur als hergebruik; bakstenen, natuursteen, oude dakpannen. Je kunt de elementen los stapelen, of (slordig!) metselen met kalkmortel. Zorg voor een zonnige plek, zaai er vervolgens bloeiende kruiden in en je hebt een prachtige decoratie in je tuin, die ook nog eens dient als schuilplaats voor allerhande dieren. Op een bosachtige, beschaduwde plek kan een stapelmuur plek bieden aan schaduwminnende planten zoals muurvarens, bosaardbei en voorjaarsflora (b.v. stinseplanten).
Vijvers zijn leuk om naar te kijken en bieden een natuurlijk woonomgeving voor verschillende diersoorten, vooral voor insecten en amfibieën. Ook vogels zijn ook gek op water. Als je geen ruimte hebt voor een vijver, dan volstaat voor vogels een waterschotel ook prima. Ze kunnen er lekker in badderen, maar ook uit drinken.
Een vlinderheuvel kan gemaakt worden van een basis van puin of stenen die over zijn, met daaroverheen een laag aarde. Door het puin wordt het regenwater snel afgevoerd en ontstaat een relatief droog milieu. Dit milieu is geschikt voor bijvoorbeeld vlinderstruik, kruiden als lavendel, tijm, rozemarijn, sierlijke distelsoorten; allemaal soorten waar vlinders graag hun nectar komen halen!
Een hoop met snoeiafval van afgestorven bloemen en takken biedt voedsel en schuilgelegenheid voor veel diersoorten.. Een houtstapel van snoeihout of haardhout is een fraaie afscheiding en is schuilplaats voor veel soorten insecten, vogels, salamanders en kleine zoogdieren. Met snoeihout kun je takkenrillen maken, waar vogels in kunnen nestelen. Zo broedt het winterkoninkje graag in takkenrillen. Een grashoop of hooibergje is woonplaats voor met name insecten zoals hommels en lieveheersbeestjes. Ook bladhopen zijn een favoriete overwinteringsplaats voor dieren zoals egel en salamander.
Tips
- Kijk welke planten en dieren in de omgeving van jouw tuin voorkomen. Voor sommige van deze soorten kun je in je eigen tuin een plekje inruimen.
- Zorg voor variatie in de tuin. Dat levert niet alleen veel soorten dieren en planten op, maar zorgt er ook voor dat er veel te beleven is in je tuin.
- Zorg voor bloei in alle seizoenen; de insecten zullen je dankbaar zijn!
- Als je bloemresten laat staan tot het voorjaar hebben tuinvogels in de winter te eten, en vinden insecten er een overwinteringsplek.
- Een rommelhoekje in de tuin met b.v. een bladhoop, takkenril, composthoop of stapel dakpannen is een overwinteringsplek voor veel tuindieren zoals egels, salamanders, en insecten.
- Als je al je tuinafval in de tuin zelf verwerkt hou je de noodzakelijke voedingsstoffen in de tuin (kringloop), hoef je niets meer af te voeren én hoef je geen mest meer te kopen.
Check ook de tuintipvideo’s op de site van Vroege vogels/ Tuinreservaten, met Maik als tipgever!